RA MẮT SÁCH
Khế Iêm
Nhân dịp về thăm gia đình, nhà xuất bản Domino đã tổ chức một buổi ra mắt cuốn “Vũ Điệu Không Vần”, sáng 15/12/2019 tại Cà phê thứ Bảy, Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh. Buổi ra mắt thành công với sự tham dự góp ý của một số người tham dự, trong đó có nhà thơ Hồ Đăng Thanh Ngọc, nhà thơ Hạnh Ngộ… Nhưng bất ngờ có một sự cố nhỏ, một tiếng la to, “Không có cái gọi là thơ Tân hình thức Việt”.
Sau đó ông ta post bài viết trên facebook, cho rằng: – “Chỉ có thơ Tân hình thức (New Formlism Poetry) Mỹ hoặc Anh là bởi trong ngôn ngữ này có đa âm và trọng âm (dấu nhấn), còn tân hình thức Việt không làm được điều này, nên những người khởi xướng thay dấu nhấn bằng sự “lập lại”, lập lại không thể thay dấu nhấn được. – Vắt dòng theo 5, 7, 8 chữ lục bát coi rất ngô nghê. – Và cái quan trọng hơn tất cả Đường Thi Thơ tiền chiến Thơ mới Thơ tự do là để lại nhiều bài thơ giá trị, còn tân hình thức Việt có để lại bài nào hay không? Và ngay cả Lý Đợi người có mặt tại buổi tọa đàm là mình đã từ bỏ thể thơ tân hình thức Việt.”
Trả lời
Tiếng Anh là ngôn ngữ đa âm và trọng âm, không liên quan gì tới thơ Tân hình thức Việt. Không ai nói kỹ thuật lập lại để thay dấu nhấn cả. Kỹ thuật lập lại là để tạo nhịp điệu, theo cách của thơ Tân hình thức Việt sao cho tự nhiên. Điều này chỉ những người thực hành thơ Tân hình thức mới biết, vì có trong phần lý thuyết. Muốn phản bác phải tìm hiểu cho kỹ, và am hiểu tường tận kiến thức về thơ.
Vắt dòng là một kỹ thuật của dòng thơ mới. Lấy cái cũ để đánh giá cái mới là sai từ đầu.
Thơ Tân hình thức Việt đã có nhiều bài thơ hay. Những người tham gia từ đầu, nhiều người phải bỏ ngang vì lúc đó chưa hoàn thành lý thuyết. Họ viết một đoạn văn xuôi rồi đếm chữ ngắt xuống dòng, không có thơ, nên họ phải bỏ cuộc, cả trăm người chứ không phải một mình Lý Đợi.
Khi hoàn thành lý thuyết, bài thơ Tân hình thức Việt thật sự phải có ý tưởng và nhịp điệu, mang tính sáng tạo, mới và hay, vì vậy đòi hỏi người làm thơ phải có tài năng. Tài thơ là do sự thực hành và kinh nghiệm, vì vậy thơ Tân hình thức chỉ thích hợp với thế hệ trẻ.
Những người lớn tuổi đã quen với những thể thơ cũ nên khó đổi mới, và ác cảm với thơ Tân hình thức, là lẽ tự nhiên. Thật ra họ không hiểu thơ là gì. Thơ là một hình thái sáng tạo. Mà sáng tạo là phải đổi mới. Đổi mới ở đây là thể thơ chứ không phải đổi mới chữ như thời thơ Mới. Nếu cứ suốt thế kỷ này qua thế kỷ khác chỉ nhai lại những thể thơ cũ, thì đó là một nền thơ chết. Và chỉ có những người làm thơ, chứ không thể có nhà thơ.
Thơ tự do Mỹ ngự trị suốt thế kỷ 20, đẩy thơ thể luật truyền thống ra ngoài lề. Sau một thế kỷ phát triển rực rỡ với các phong trào tiền phong, cuối cùng đứng lại và chuyển trở về với thơ thể luật. Nhưng thơ thể luật truyền thống những thế kỷ trước chú tâm vào chữ (giống như thơ Mới của Việt nam), còn thơ thể luật sau thập niên 1990, sử dụng ngôn ngữ đời thường để chuyên chở ý tưởng. Thơ tiêng Anh dù có vần hay không, vẫn có thể chuyên chở tư tưởng, trong khi thơ tiếng Việt là ngôn ngữ đơn âm, nên thơ có vần không thể chuyên chở ý tưởng.
Vì thế thơ Tân hình thức Việt chuyển những thể thơ truyền thống 5, 7, 8 chữ và lục bát có vần thành không vần để đưa thơ Việt ra ngoài thế giới. Những thể thơ mới này gọi là thể thơ không vần, sử dụng kỹ thuật vắt dòng để chuyên chở ý tưởng liền lạc, và kỹ thuật lập lại bằng trắc để tạo nhịp điệu. Kết quả giới đọc giả Mỹ đã quan tâm tới thơ Việt qua tờ báo song ngữ Anh Việt, Journal Poetry. Điển hình là bài thơ Con Mèo Đen (bản dịch tiếng Anh) được coi là 1 trong 3 bài thơ hay nhất, tháng 12 năm 2007 của diễn đàn thơ Mỹ, .
Thơ Tân hình thức có lý thuyết và thực hành. Thơ đã có nhiều bài hay. Còn những yếu tố thơ như tính truyện, vắt dòng, lập lại, ngôn ngữ đời thường thì đều đã có từ trước, Tân hình thức chỉ gom tất cả lại để hình thành một thể thơ mới. Có thực hành mới thấy làm một bài thơ Tân hình thức không dễ, với ý tưởng và kỹ thuật lập lại, sao cho tự nhiên và mới. Muốn phê phán phải tìm hiểu kỹ, có lý luận và dẫn chứng, theo đúng tiêu chuẩn học thuật.
Ngày hôm sau, tôi có buổi tọa đàm tại Đại học Khoa học Xã Hội và Nhân văn Thành phố, với giới khoa bảng của trường. Suốt hơn 3 tiếng đồng hồ với sự chủ tọa của GS. Võ Văn Nhơn, họ chỉ đặt câu hỏi để tìm hiểu thể loại thơ này chứ không hề phản bác. Tôi thật sự kính trọng cách ứng xử của họ. Sau này ở Huế cũng vậy, với giới khoa bảng tại hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Thừa thiên Huế.
Con người, ai cũng vậy, cái ngã quá lớn, nên không thấy cái dốt của mình. Vì không thấy cái dốt, không quan tâm tới việc học hỏi, nên họ không có khả năng sáng tạo, cứ chết dí một chỗ, theo quan điểm “kiến thức + tưởng tượng = sáng tạo“. Kiến thức kích thích sự tưởng tượng để làm nên tác phẩm. Kiến thức không phải đọc nhiều là được, mà phải hiểu sự việc tới nơi tới chốn. Triết gia cổ đại Hy lạp, Socrates, tự coi như mình dốt nên tìm mọi cách giao tiếp với mọi người để bù đắp vào sự khiếm khuyết kiến thức của ông. Khi vượt qua cái ngã thì người làm thơ mới biết khiêm tốn để trở thành nhà thơ, vì vậy, người làm thơ thì nhiều mà nhà thơ thật sự rất hiếm.
Những nhà thơ nổi tiếng Mỹ, họ đều là giới khoa bảng hay những học giả, nên kiến thức của họ về văn học rất rộng, vì vậy mà thơ Mỹ là dòng thơ mạnh về tư tưởng. Còn người làm thơ Việt, chúng ta cần phải quan tâm tới kiến thức mới có khả năng đưa thơ Việt ra ngoài thế giới, ngang bằng với các nền thơ khác.
SINH HOẠT THƠ Ở MỸ
https://vietbao.com/p113a100312/2052/ban-tin-ve-mot-bai-tho-tan-hinh-thuc
08/12/2007
|
CON MÈO ĐEN
Cho các cháu Brielle & Riley Con mèo đen có linh hồn và chiếc Ghi chú |
THE BLACK CAT
For my children Brielle & Riley The black cat with my soul and a piece of Note |
Sinh hoạt thơ Mỹ bây giờ tập trung hầu hết trên Net, sinh động và chuyên nghiệp (cũng công bằng và lành mạnh) với đủ mọi đề mục, từ thảo luận, phê bình, góp ý… Người đọc thơ đa số là sinh viên học sinh của thời hiện đại, được thay bằng lớp người đọc cao cấp và tinh lọc hơn, đó là những nhà thơ nhà văn và những người thật sự quan tâm tới thơ. Người làm thơ vì vậy phải có tay nghề đủ để thử thách trong môi trường đòi hỏi một nhu cầu thẩm mỹ cao. Bản dịch bài thơ “Con Mèo Đen” (The Black Cat, do DoVinh dịch) đã được đưa lên một số diễn đàn thơ Mỹ, chỉ với mục đích thăm dò ý kiến của những người đọc Mỹ. Ngày 15 tháng 11, 2007, nhà thơ (kiêm họa sĩ) Blissbuhda đã đề cử “The Black Cat” là 1 trong 3 bài thơ hay, đại diện diễn đàn www.poetry.about.com (nay không còn hoạt động), dự tranh cùng 23 diễn đàn khác tại InterBoard Poetry Competition để đạt danh hiệu là 3 bài thơ hay trong tháng 12/2007. Ngày 5 tháng 12, 2007 diễn đàn www.poetry.about.com chính thức chấp nhận, chọn 3 bài thơ dự tranh với nhận xét ngắn gọn, theo thứ tự như sau:
“Black Cat” by Khe Iem, in a translation by J. Do Vinh which neatly captures its “wonderful, image rich, quirky” qualities. / “Con mèo đen” của Khe Iem, trong bản dịch của J. Đỗ Vinh, đã gói gọn những phẩm chất “tuyệt vời, giàu hình ảnh, kỳ quặc” của nó.
“The Loneliest Smoke” by Bill Brando, a vividly imagined Christmas blues / “Khói thuốc cô đơn nhất” của Bill Brando, một bản nhạc blues Giáng sinh được tưởng tượng một cách sống động.
“Les Miserables” by Julie Mazza (TornScorpio), a “deeply engaging” daughters song of longing / “Les Miserables” của Julie Mazza (TornScorpio), một bài hát khao khát “sâu sắc” của những người con gái.
Sự tranh đua sẽ rất gay gắt vì với tổng số những bài thơ hay của 24 diễn đàn, chỉ còn chọn lại 3 bài. Nhưng điều ngạc nhiên là, làm sao “The Black Cat” lại thoát khỏi thân phận một bài thơ dịch để được đọc như bài thơ sáng tác” Ngoài tài năng của người dịch, bản dịch có lẽ đã chuyển được nhịp điệu réo rắt của nguyên tác nhờ kỹ thuật lập lại của thể thơ không vần (tân hình thức Việt). Như vậy thể thơ không vần đạt hiệu quả về dịch thuật, thơ thành thơ, dù chỉ dịch chính xác theo nghĩa chữ. Bởi một bài thơ không có nhạc tính hay nhịp điệu, không thể là một bài thơ hay. Với bài thơ “Con Mèo Đen” như vậy đã đủ vì chứng tỏ được giá trị ở cả hai ngôn ngữ. Chúng tôi xin ghi lại đây một số góp ý của những người đọc Mỹ (cũng là những nhà thơ) về bài “The Black Cat”.
BÌNH LUẬN TRONG DIỄN ĐÀN
1- I would like to nominate “The Black Cat” by Khe Iem which is even more impressive with its sparse, innovative imagery and plays of metaphors, as I understand the writer’s first language is not English / Tôi muốn đề cử “Con Mèo Đen” của Khế Iêm, một bài thơ gây ấn tượng với cách tạo hình ảnh mới mẻ, chọn lọc và đầy ẩn dụ, như tôi biết thì ngôn ngữ chính của anh không phải là tiếng Anh. Khe Iem please post the appropriate permissions / Khe Iem anh vui lòng cho ý kiến chấp thuận của anh. Thank you for posting this. Cheers – Blissbuddha
2- Khe lem… I enjoyed this tale of the black cat…/ Tôi thích thú về câu chuyện con mèo đen… – RDB – Roniece Dawson-Bruce
3- Don’t know when you popped into pip, but welcome! / Khong biết bạn xuất hiện trong diễn đàn khi nào – I enjoyed this in a totally dark way / Tôi tận hưởng điều này bằng cách không nhìn thấy gì – Susan Caldwell
4- Hi, Khe Iem! – and a “hello” to your translator DoVinh! This rather eerie – highly imaginative – poem fits in perfectly with up – coming Halloween! / Đây là bài thơ kỳ bí, giàu tưởng tượng thích hợp với Halloween sắp tới. – That’s the spirit! Lol,. Giving you a warm, welcoming pip hug / Đó là tinh thần Halloween, Gửi cho bạn một cái ôm ấm áp và thân thiện – Earth Angel
5- Its poetry / Đó là thơ – Kalle
6- This is such a wonderful, image rich, quirky poem! I’m not sure who Khe.Im is, eg. a well known poet” or if the translation is accurate, but it doesn’t matter, it’s one of those poems I can get excited about. om beautiful god, hallelujah! www.chanlily.deviantart.com (không còn hoạt động – được thay bằng https://poets.org/poem/black-cat) for art and visual poems / Đây là bài thơ tuyệt vời, giàu hình ảnh, quanh co. Tôi không biết Khế Iêm là ai, chẳng hạn như một nhà thơ nổi tiếng (Rainer Maria Rilke – 1875-1926)? hoặc sự chuyển dịch có chính xác không, nhưng không thành vần đề, đó là bài thơ làm tôi kích thích. – Blissbuhda (poetry.about.com)
7- This is a very strange poem. I like it a lot, it has something mysterious. Perfect for this Halloween day / Đây là bài thơ lạ. Tôi rất thích, nó chứa đựng điều gì bí ẩn. Toàn bích cho ngày Halloween.– Sweets America
8- I agree… this is a very strange poem. I really don’t know how I feel about it actually. I do think the strangeness of it makes it appropriate with Halloween now here but it’s a weird one / Tôi đồng ý … đây là bài thơ lạ. Tôi thực sự không biết cảm giác của mình ra sao. Tôi nghĩ sự kỳ lạ đó rất đúng với Halloween bây giờ, nhưng nó rất kỳ quặc. – Xillus Xavier
9- A bit more dark but real / Một chút tối hơn nhưng thực – It is visual and interesting / Nó trực quan và thú vị – Stephen
10- Hi! Khe Iem… welcome… this one was intriguing to read… I liked it but was confused in a few parts…I would say it might read better to fiddle with the line breaks some… I’ll show you what I might do if it were mine… / Đây là bài thơ hấp dẫn để đọc. Tôi thích nó nhưng cũng có phần bối rối. Tôi muốn nói sẽ tốt hơn nếu sửa lại vài vài dòng … Nếu là tôi thì tôi sẽ thay đổi như sau:
THE BLACK CAT
by Khe Iem – translated by J. Do Vinh
The black cat with my soul and a piece of my rib,
wakes up every morning not washing its face,
every morning not brushing its teeth;
the black cat with clay-like eyes, opening
and closing, or opening and never closing,
as it climbs up and down the stairs, dragging
with it my soul and a piece of my rib, forgetting
that i had lived much darker days,
since when and why it was i had buried
them in my pocket full of allusions, gathered
from many different tales, strung together
to make up this story about the black cat
with my soul and a piece of my rib;
of course, that is the black cat with clay-like
eyes, not any other kind of eyes;
even as, the black cat climbs up
and down the stairs.[/quote]
good luck with it… – Carollynn
11- i thought this poem was different but very unique i liked it / Tôi nghĩ bài thơ rất khác nhưng lạ thường. Tôi thích nó. – Lyricalo29
12- Wow! Striking read, KI / Đọc hấp dẫn – Thanks for posting it – Maggie
13- Hey, Khe.Iem,
I’ve decided that I’m definitely a fan. You’ve got an interesting take on things and obviously know your craft. Love this. / Tôi quyết định là người hâm mộ bạn. Bạn gây được sự chú ý và rõ ràng biết được kỹ năng của mình.
I do have a suggestion… when you post your work, please put your name in the subject title. It allows readers like me, who have limited time to visit this site, to find your work more easily. I never have time to read them all, let alone comment, as much as I’d like to / Tôi đề nghị, khi nào post thơ lên xin ghi tên ở đầu bài. Nó cho phép người đọc như tôi ít có thời gian thăm website này, để tìm bài thơ của bạn dễ dàng hơn. Tôi không có thì giờ nhiều để đọc hết – Deb
14- Thanks for this, a fine poem. Always hard to make a critique of a translation, but did just wonder if you could find something more concrete for ‘allusions’ to go in the pocket. Wondered if ‘keys’ would work, with their metaphorical significance. Just a thought. (I change to “notes” – KI). / Cám ơn về một bài thơ hay. rất khó để phê bình một bài dịch, nhưng nếu bạn tìm từ nào cụ thể hơn thay cho ‘allusions’ (ảo tưởng) để bỏ vào túi. Nếu chữ đó có ý nghĩa ẩn dụ. Chỉ là một suy nghĩ (Tôi đổi là ‘notes” những chú thích) – Milner
15- I like it very much, it has a great rhythm and repetition, even for what I understand is a translation. I can’t make any suggestions for improvements, I like it just as it is. Thank you for sharing. / Tôi thích lắm, nó có nhiều nhịp điệu và lập lại dù tôi biết đó là bài thơ dịch. Tôi không có gì đề nghị sửa đổi. Tôi thích nó như vậy. Cám ơn đã chia sẻ. – Star_Anise, President of AFFOPM
Kim Kiều tái hợp
Tranh Mai Trung Thứ
“Khúc đâu đầm ấm dương hòa
Ấy là Hồ Điệp hay là Trang Sinh
Khúc đâu êm ái xuân tình
Ấy hồn Thục Đế hay mình Đỗ Quyên”
Đoạn kết cuộc, Thúy Kiều đoàn tụ với gia đình, đánh đàn cho Kim Trọng nghe.
Rainer Maria Rilke – 1875-1926
A ghost, though invisible, still is like a place
your sight can knock on, echoing; but here
within this thick black pelt, your strongest gaze
will be absorbed and utterly disappear:
just as a raving madman, when nothing else
can ease him, charges into his dark night
howling, pounds on the padded wall, and feels
the rage being taken in and pacified.
She seems to hide all looks that have ever fallen
into her, so that, like an audience,
she can look them over, menacing and sullen,
and curl to sleep with them. But all at once
as if awakened, she turns her face to yours;
and with a shock, you see yourself, tiny,
inside the golden amber of her eyeballs
suspended, like a prehistoric fly.
Hường Thanh
MÈO ĐEN
buổi tối hay là lúc rạng
sáng tôi chợt nhìn thấy con
mèo đen nó đi qua tôi
từ phía sau như đi qua
tâm hồn tôi đi qua từ
những điểm tối tôi mà đến
với hành lang trước mặt nó
6.2014 (Trích Báo giấy số 5)
“Black Cat” poem by Khe Iem, Vietnam. Digital Art by Lidia Chiarelli, Italy
Pubblicato da immagine.poesia.over-blog.it – “THE BLACK CAT” poem by KHE IEM, Viet Nam
ĐỌC TRUYỆN CON MÈO ĐEN CỦA
Bạn đọc có thể tìm đọc truyện ngắn xuất sắc này trong tuyển tập truyện ngắn cùng tên CON MÈO ĐEN của Edgar Allan Poe đã được KIM ĐỒNG Wings Books phát hành tại: https://www.wingsbooks.com.vn/wingsclassics
MUA SÁCH
https://tiki.vn/vu-dieu-khong-van-p36501264.html
