Ký ức về nữ thi sĩ Ý Nhi

“Từng hồi hộp, từng tiếc nuối/ Âm thầm vàng đá chung thủy vô cùng”. Khi viết về thơ của một người, không nên tùy tiện bổ sung thơ của người khác, dù đó là bài thơ của cố nhà thơ Bùi Giáng viết cho nhà thơ Ý Nhi. Hay gọi đầy đủ hơn như thi sĩ Bùi thời đó thường gọi là “Nguyễn Y Nhi”.

Nhưng, trong “Bộ sưu tập Ý Nhi” tôi chợt thấy khu vườn gần gũi và xanh tươi như mùa xuân quê hương. Như mẹ và em – tình yêu vĩnh cửu đã tan vào vô thức của tôi: “Trong chiều lạnh/ Người đàn bà ngồi đan len bên cửa sổ/ Dưới chân nàng/ Cuộn len như quả bóng xanh/ Lăn chậm theo vòng tròn”.

Nhưng tôi không gọi “phụ nữ đan len” theo bất kỳ tiêu chuẩn thẩm mỹ nào. Hình ảnh đó có thể là trên ngọn núi cao, có thể là giữa vườn xuân hoài niệm, hay ngồi trên bậc cửa nhà trẻ mồ côi…

Một hình ảnh tưởng chừng như nếu nhắm mắt lại bạn có thể bắt gặp một hình ảnh quen thuộc. Tôi đã nhiều lần nói chuyện với nhà thơ Ý Nhi. Chỉ là một câu chuyện đời thường nhưng giọng nói truyền cảm của cô lại rất nhân hậu.

Một câu nói vui của cô mà tôi thuộc lòng như một định nghĩa mới về thơ: “Thơ chỉ là mái hiên”. Không cần phải lý luận cho sự cao siêu và ảo tưởng. Có lẽ vì thế mà thơ của chị thực sự là những “mái hiên” chứa đựng tấm lòng bao dung, che chở những tâm hồn mồ côi không nơi nương tựa.

Nếu tôi nhớ không lầm, ở vùng đất lãng mạn “chưa mưa” này, một lớp thi sĩ xứ Quảng xuất hiện trong những năm đất nước còn bị chia cắt, chỉ có một mình Y Nhi.

Trước cô, cách đây ba mươi năm, có nữ thư sinh Hằng Phượng. Và sau bà, khoảng hai mươi năm nay tôi mới thấy lại một lớp thi sĩ nữ trẻ ở xứ này.

Nếu tôi nghĩ rằng: “Nghệ thuật chỉ là thơ, chính tâm hồn mới là thi sĩ”, thì có lẽ tôi đã gặp nhà thơ Ý Nhi trước khi đọc tập thơ của cô.

Nhưng cơ hội được làm việc thân thiết nhất với chị Ý Nhi là lần chúng tôi được tỉnh Quảng Nam mời tham gia vào nhóm thực hiện một dự án văn học quy mô lớn mang tên “Trăm năm thơ Quảng Nam”. . Sau vài năm, dự án đã hoàn thành và cuốn sách đã được in và xuất bản.

Và chúng tôi mỗi người mỗi ngả, lặng lẽ rời Quảng Nam mà đến bây giờ tôi không nhớ ngày chia tay. Nhưng Ý Nhi đã có bài thơ: “Ra đi/ Như thuyền rời bến lúc bình minh/ Sóng chạm bãi cát nói lời tạm biệt” (Mong muốn).

Trong cuộc sống không ai muốn chia ly và cũng không ai thích sự chia ly. Nhưng thế giới này sẽ không bao giờ kết thúc mọi thay đổi. Sóng không bao giờ lặng, sông suối không bao giờ ngừng lở đất.

Nơi thời gian cư trú là nơi thường trực những tiếng nói đoàn kết – tan rã, bồi tụ – sụp đổ. Nếu tiếng chuông nhà thờ vang lên, chỉ là giả thuyết, để đánh thức trong cuộc sống đời thường sự ăn năn, niềm khao khát một sự mặc khải thiêng liêng nào đó, thì tất cả những âm thanh của biển dâu khôn dò cũng là nỗi buồn. Nỗi đau nội tâm của nhà thơ ngự trị.

Tiếng sóng chạm, vỗ vào bãi cát là chuyện bình thường, tự nhiên, nhưng nhà thơ nghe rằng đó là biểu tượng âm thanh của lời từ biệt khi thế giới và trái tim gợi lên một mối quan hệ nào đó.

Mỗi sự ra đi là một lời từ biệt, những con sóng ấy liên tục vỗ về dòng sông cuộc đời, ẩn chứa những bất an; nhưng nó có thể tạo ra khói và men cho niềm vui: “Hãy để cỏ/ Hãy xanh như nước mắt/ Để lại dấu chân/ Giữ bí mật”.

Đọc thơ Nhi, dường như đâu đâu cũng thấy nhà thơ khao khát đạt tới thứ nghệ thuật mà các nhà thơ phương Tây thường gọi là nghệ thuật của sự ẩn giấu (biểu tượng). Đây là sự do dự giữa âm thanh và ý nghĩa.

Chọn cách sử dụng từ ngữ để tạo ra hình ảnh đa nghĩa. Tính dè dặt trong thơ Ý Nhi là nét đặc trưng nổi bật của một nhân cách. Bằng cách đó, tác giả tác động đến trái tim của những người đang tận hưởng sự thất vọng, để mở ra một lĩnh vực liên tưởng bộc lộ những tinh thể của sự sáng tạo.

Bạn có thể gặp quê hương của mình trong đó, tình yêu trong đó, lòng trắc ẩn tràn ngập trong đó. Nhẹ nhàng, bao dung và điềm tĩnh, tôi luôn nhìn thấy ở bà hình ảnh một thi sĩ, một người luôn bắt đầu một cuộc ra đi, một sự ra đi dù tuổi đã xế chiều: “Đã quá muộn cho những ánh nhìn/ Đã quá muộn cho những lời yêu thương/ Đã quá muộn cho những bước chân/ …Ai còn gọi, lạc giọng giữa chiều”.