Nhà thơ Nguyên Trác – Một tâm hồn tinh tế của thơ Hà Nội

Mùa xuân là mùa hy vọng của đất trời khi hoa nở sau chuỗi ngày đông lạnh giá. Mùa xuân trong thơ là mùa sáng tạo của mỗi nhà thơ. Trong tập thơ Nguyễn Trác vừa được Nhà xuất bản Hội Nhà văn xuất bản vào tháng 12 năm 2023, tôi khá ấn tượng với bài thơ “Xuân tôi về Yên Tử” với những dòng: “Ăn măng bằng que tre/Chiếc nón cói em mới mua cho anh/Mùa xuân anh về Yên Tử/Miệng Nam Mô A Di Đà/Tôi tìm dấu chân vua nhưng không thấy/Tôi thấy nhiều đá nhẵn bậc thang và phụ tùng cũ/Tùng hỏi: Có cái nào không? Muốn tìm vua hay chỉ đi ngắm cảnh/ Đá nói: thời gian có thể xóa nhòa/ Đây là làng Nghĩa Hồ/ Vẫn ấm áp nhân từ/ Đây là suối tăm/ Để đầu óc trong sáng/ Ba mươi lăm tuổi Trần Nhân Tông I bỏ quyền lực lên núi/ Ta năm mươi tuổi rồi/ Năm mươi tuổi chân mỏi/ Nhưng chùa Đồng chưa tới.”.
Tôi nhận thấy chất thơ trong bài thơ trên khi tác giả hỏi cây Tung: “Em có chí đi tìm vua hay chỉ đi ngắm cảnh” rồi mượn một hòn đá trả lời: “thời gian có thể xóa nhòa”. Vì vậy, nhà thơ đã để thiên nhiên đối thoại với thiên nhiên, để cảnh quan trả lời những thắc mắc của cảnh quan nhằm mở rộng lĩnh vực thẩm mỹ nhân học thơ ca.
Thơ trữ tình tự sự suy ngẫm và chiêm nghiệm
Có thể nói, bài thơ trên và nhiều bài thơ của Nguyên Trác mang hương vị, hơi thở của thơ tự sự trữ tình lấy suy tư, chiêm nghiệm làm chủ đề và mang đậm dấu ấn của phong cách thơ ông. Trong bài thơ “Ngày trở về” viết cách đây hơn ba mươi năm cũng chứa đựng những nét tình cảm như thế: “Anh về/ Dòng sông phủ phù sa/ Thành phố không còn tháng bảy/ Thành phố muộn như bàn tay/ Dưới tán cây/ Bị hủy hoại bởi nỗi cô đơn tuổi thơ/ Cơn gió/ Sao mai và kỷ niệm xưa/ Chúng ta đã từng bên nhau/ Chẳng ai bắt đầu từ nơi trống vắng/ Gió đầy vai/ Em tắm chiều/ Chiều dịu êm ấm/ Sông Hồng như mặt người say/ Em đối mặt với thời gian uống rượu/ Anh. Trường Chi gõ đầy mạn thuyền”.
Thơ Nguyên Trác là vậy, sự suy tư luôn ẩn chứa trong cảnh sắc thiên nhiên và tâm hồn con người, sự suy tư, suy tư luôn ẩn giấu dưới những dòng chữ như ông đã từng nói: “Thơ là sự phản ánh của những suy tư”. Phản ứng của nhà thơ với trời, đất và cuộc đời là cuộc đối thoại giữa số phận và cuộc đời của nhà thơ.
Tình cảm đó thể hiện đặc biệt trong bài thơ “Thơ tặng bạn” sau đây viết cho cố nhà thơ Trần Quốc Thức: “Đĩa ốc nhồi/ Chim cút với rượu Thạch Sanh/ Những nàng tiên nhảy múa quanh Bụt/ Mặt em như hoa dại trong sương/ Chúng ta ngồi trên đường Nguyễn Du/ Nói những điều Nguyễn chưa bao giờ viết/ Ốc sên có từ xa xưa/ Rượu có tồn tại từ ngàn xưa/ Nhưng ánh sáng chưa bao giờ chạm tới/ Những điều đắng cay còn sót lại/ Những chùm hoa huyền bí trong thơ/ Mái ngói ngộ nghĩnh của chùa cổ/ Điều linh thiêng và điều phi lý/ Một chiếc xe đạp trơn và mùa thu/ Gương mặt ai giống một bông hoa dại trong sương/ Bóc hết như trẻ con bóc chuối/ Bẻ hạt tìm hương vị/ Chúng ta còn trẻ như những người trẻ nhất/ Chúng ta là những bậc tiền bối đi trước”.
Ngày đó, cách đây hơn ba mươi năm, những nhà thơ nghèo ở Hà Nội còn được tụ tập với nhau, thỉnh thoảng tụ tập ở các quán rượu ven đường Nguyễn Du và các phố lân cận để nói chuyện, đọc thơ. cho nhau nghe những bài thơ mới viết. Tôi cũng may mắn được trò chuyện nhiều với những nhà thơ đồng nghiệp như thế. Và bài thơ “Thơ tặng em” của Nguyễn Trác đã ra đời trong khung cảnh đầy ngẫu hứng đó.
Sự tinh tế trong cảm xúc của nhà thơ và cảm hứng thăng hoa là một phẩm chất nổi bật trong thơ Nguyên Trác khi thơ ông luôn giản dị và đầy triết lý, nhà thơ Hữu Thịnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam khi viết về thơ Nguyễn Trác, ông từng nhận xét. : “Tính đến nay, Nguyễn Trác đã xuất bản hơn mười tập thơ. Ông giữ nhịp khá ổn định với sự vận động của thơ nói chung. Hiện thực to lớn của đất nước qua từng giai đoạn phát triển để lại nhiều dấu ấn đặc biệt trong thơ ông. Cùng với đó là sự vận động của tâm hồn ông qua nhiều trải nghiệm, lối viết cũng có nhiều thay đổi để theo kịp sự thay đổi của cuộc sống, nhưng trước sau chúng ta vẫn bắt gặp một Nguyên Trác sâu lắng, đa cảm. thường lấy cảm hứng từ những sự kiện bình thường. Mọi việc thì bình thường nhưng cảm xúc lại khác thường. Đó là nhờ khả năng phát hiện.”
Muốn đổi mới thơ trước hết phải đổi mới tâm hồn
“Nhờ khả năng khám phá mà thế giới trở nên mới mẻ hơn bao giờ hết. Thế giới được đổi mới vì tâm hồn nhà thơ luôn bất an. Đọc thơ Nguyễn Trác, chúng ta thấy rất rõ điều đó. Những câu thơ rất giản dị nhưng ta thấy tâm hồn anh rung động. Vì vậy, muốn đổi mới thơ thì trước hết phải đổi mới tâm hồn. Nhà thơ phải luôn đấu tranh chống lại những gì cằn cỗi, bệnh tật bên trong mình. Phải chăng đó là tâm lý tự mãn, tâm hồn lạnh lùng, không còn khát vọng? Nó không chỉ là căn bệnh giết chết tình cảm mà còn làm teo đi tài năng. Chống lại căn bệnh đó là chấp nhận cuộc chiến ngay trong trái tim mình”, nhà thơ Hữu Thịnh nói thêm.
Một trong những bài thơ hay của Nguyên Trác đã chạm đến trái tim người đọc là bài thơ “Thiên nhiên tĩnh lặng” với những câu thơ khá độc đáo: “Đã bao lần em đứng trú mưa/ Và quên cây ướt/ Mưa đã nói gì với cây với chiều và gió/ Có lẽ mưa gọi em khàn/ Cây hờn dỗi như em/ Đã bao lần tôi bận ngắm trăng/ Quên cỏ buồn trong bóng tối/ Đi bên hoa mà mắt không thấy/ Hoa thơm hướng ngày, lòng hướng về đêm/ Và làm sao Nhiều lần tựa đá trèo lên/ Tôi quên ơn đá/ Chén cạn tưởng rượu đầy/ Từ Có bao giờ em quên chúng sinh bên cạnh và sự im lặng của thiên nhiên?”. Với những câu thơ tưởng chừng đơn giản nhưng lại rất khó viết như vậy, có lẽ trong một giây phút xuất thần, Nguyên Trác đã chạm tới được chiều sâu lý trí qua ngôn ngữ tượng hình của thơ.
“Bến Bến Bồ Đề” là một bài thơ dài của Nguyên Trác, nói về tâm trạng của Lê Lợi trước khi vào thành Đông Quan lên ngôi vào một buổi chiều xuân: “Chiều xuân/ Vua đứng trên lầu/ Nhìn về phía Đông Quân/ Phía sau mười năm chinh chiến/ Chiều xuân/ Dòng sông nhuốm màu võ công/ Nhưng đêm về/ Bóng trăng vẫn tràn/ Vua đứng trên lầu/ Đối diện với Thành lũy Đông Quân/ Áo chiến còn mùi lửa/ Tiếng trống trận còn báo động hàng xóm/ Ngày mai ta vào thành/ Thuận Thiên thừa vận may/ Đời ta chưa một lần đến Điện Kính Thiên/ Bính sinh ngày nào và ngày ngày chỉ quan tâm đến lịch sử/ Đánh nhau Kẻ thù đánh nhau vì không muốn làm đầy tớ/ Không quan tâm đến giàu sang hay thành đạth”.
Đây là bài thơ mang màu sắc huyền bí, được Nguyễn Trác viết nhân dịp kỷ niệm 600 năm khởi nghĩa Lam Sơn, cho thấy tầm nhìn sử thi của tác giả đã phần nào khái quát hóa những dấu vết thăng trầm và góp phần khắc họa chân dung của một vị hoàng đế nổi tiếng trong lịch sử Việt Nam, được đại thi hào dân tộc Nguyễn Trãi ca ngợi trong “Đại truyền tin” của nhà thơ dân tộc Nguyễn Trãi.
Nhà thơ Trình Thanh Sơn khi viết về thơ Nguyên Trác đã nhận xét: “Tôi nhận ra ở ông một giọng hát đặc biệt, một “giai điệu tâm hồn không thể nhầm lẫn”. Chúng ta có thể chân thành hơn khi phải nói ra những điều khó nói nhất: “Những đêm như đêm nay/ Anh muốn vứt bỏ tất cả trên đời/ Sao xa, cốc nước hư ảo/ Để bên em sống cuộc đời giản dịtôi”. Thơ Nguyên Trác vang lên âm thanh chối bỏ, của một sự bắt đầu quay trở lại: “Cái gì bằng phẳng tôi không chịu nổi nữa”, và khi phủ nhận cái “không thể chịu nổi” ấy, tôi tìm ra cái chân thật. của tâm hồn tôi, trung thực, yên tĩnh và nhân hậu. Nhưng cuối cùng, không ai có thể tự mình đứng dậy khỏi mặt đất bằng sợi tóc của mình, cũng không ai có thể phủ nhận chính mình.