Tiếp biến văn hóa Tết Việt trong thơ ca đầu thế kỷ XXI

Nhưng mỗi năm mỗi vắng
Người thuê viết nay đâu
Giấy đỏ buồn không thắm
Mực đọng trong nghiên sầu

(Ông Đồ)

Đó là bởi trong không gian Việt Nam đầu thế kỷ XX, văn hóa phương Tây bắt đầu len lỏi vào nước ta. Khi Trần Tế Xương kêu lên: “Vứt cọ, cất bút chì” đó là lúc Nho giáo trong nước đã bị thất truyền, không còn được tôn trọng như trước. Các môn đệ không còn yêu thương tấm lòng mình trong dịp Tết nữa, vì họ nhận ra sự lạnh lùng, thờ ơ của lòng người đối với lối sống xưa.
Sau một thế kỷ, Tết nay là hương vị Tết của thời hội nhập. Sự giao lưu, tiếp biến văn hóa được bộc lộ rõ ​​nét hơn, có một Việt Nam hiện đại trong lòng truyền thống, một bản sắc Việt Nam truyền thống đón nhận sự tiếp biến văn hóa trong dòng chảy hội nhập kinh tế, văn hóa. Vì vậy, Tết Việt trong thơ Việt ngày nay vẫn thể hiện bản sắc văn hóa Việt nhưng có nhiều nét đổi mới.
Bắt đầu từ tháng 12, Tết đến trong tâm trạng vừa rộn ràng, vừa tĩnh lặng, ngập tràn suy tư. Trong cảm xúc của nhà thơ Hồng Thanh Quang, một con người tinh tế, nhạy cảm, sắc sảo và trưởng thành về kinh nghiệm, tháng Mười hai dường như được cô đọng, cô đọng và ươm mầm để mở ra một điều gì đó mới mẻ.

Tháng Chạp như đường biên,
Có thể qua thực dễ,
Có thể rất gian nan,
Như tận cùng cõi thế……

(Vận hạn hay may mắn)
Tháng 12 báo hiệu một cái Tết mong manh đang đến gần, gắn liền với tâm trạng vừa hồi hộp, lo âu vừa nặng trĩu lo âu, trăn trở của con người. Tháng 12 là thời điểm Tết, có người ngóng chờ, có người lo lắng. Tết là điều trẻ con mong đợi nhưng đối với hầu hết người lớn, Tết đôi khi lạnh lẽo và đúng giờ. Bởi vì vẫn còn có rất nhiều người đang loay hoay lo lắng, bối rối, với biết bao câu chuyện trong cuộc sống, những bữa cơm ngày cuối năm, công việc ngày cuối năm. Bởi vì đã đến lúc tổng kết lại một năm về những gì đã làm được và những gì chưa làm được. Với tâm hồn đa cảm, nhiều nhà thơ nhìn thấy tháng Chạp ánh mắt lo lắng, mệt mỏi của người lớn loay hoay tìm bánh chưng, áo Tết cho con cái.
Dần dần, trong khung cảnh phiên chợ cuối năm, chúng ta thấy Tết là thời điểm trao đổi hàng hóa nhộn nhịp hơn. Phiên chợ quê cuối năm mang không khí vui tươi, sôi động của quê hương và tình yêu quê hương mà Phạm Tấn Đan khắc họa:

Rổ cà với mớ rau cua
Miếng trầu môi đỏ mến ưa nụ cười…

Giữa đồng bằng, biển và núi thường có cảnh tượng đông đúc, chen lấn nhau ở chợ. Tôi mới thấy câu nói “vui như Tết” thường vẫn đúng. Tết mang lại chút phấn khởi trong lòng.
Cùng với tháng 12, đêm giao thừa sẽ mang đến Tết – khoảnh khắc thiêng liêng chuyển hóa cũ – mới, kỷ niệm – mong ước, và đặc biệt là khoảnh khắc để chúng ta viết nên, bắt đầu một năm đầy khát vọng may mắn. . Trong không khí rộn ràng của đêm giao thừa, lòng người lắng lại đôi chút để khơi dậy niềm khao khát tình yêu:

.. Khi đã lịm trời pháo hoa rạng rỡ,
Ta nhìn nhau muốn nói lại yên lời…
Tay đang mát mầm xuân vừa hé nụ,
Trái tim yêu lại nóng ấm tê người.

(“Khai bút Giáp Ngọ”- Hồng Thanh Quang)
Cùng với Tết, khi mùa xuân đến, đặc biệt là cái lạnh của miền Bắc càng ngọt ngào, nỗi khao khát đoàn tụ lại càng mãnh liệt. Nếu một ngày nào đó chạm được vào rêu, tôi mong sẽ lấp đầy nó cạnh cửa, cạnh nồi khoai, cạnh bếp củi nơi mẹ đang khuấy than hồng, và lũ trẻ đang vui đùa ngoài sân. Tết không có gì thiêng liêng hơn thế. Phong tục thăm cha, thăm mẹ, thăm thầy vẫn được lưu giữ. Tết này còn phong phú hơn với các nghi thức chúc mừng tổ tiên (tiễn ông Táo, đón ông Lý, giao thừa, tiễn ông Lý đi xa, đón ông Táo về). Người ta xóa đi câu chuyện của nhau sau một năm trôi qua, mong chờ một năm mới với những niềm vui mới.
Tết này, trong mảnh đời thơ mộng này, sự tiến hóa đang dần nở rộ. Những điều đáng yêu trong cuộc sống này đều bắt đầu từ những suy nghĩ riêng tư giúp con người, đặc biệt là phụ nữ, bớt mệt mỏi khi thực hiện các nghi lễ và có thời gian nghỉ ngơi, vui chơi. Quần áo mới, những buổi uống cà phê và trà cùng bạn bè, người thân. Những lời chúc mới táo bạo, tươi mới gắn liền với khát vọng của con người, chúc nhau một năm mới may mắn. Mùa xuân vẫn xanh với những lời chào hỏi nhau cả trực tiếp lẫn trực tuyến. Những cuộc gặp gỡ càng vui hơn. Chúng ta thấy trong thơ của các nhà thơ hiện đại Tết thường tràn ngập niềm vui và tình yêu. Tết mang đến chà là, thật nhiều mật ngọt. Dù trải qua bao thế hệ, hình tượng cô gái mùa xuân trong ngày Tết vẫn là biểu tượng của cuộc sống mới mẻ, tinh khôi, tràn đầy yêu thương:

Ô kìa! Xuân hiểu thấu
Tô thắm cặp môi hồng
Châm lửa trái tim nồng
Xuân- em như trẩy hội.

(Nguyễn Đình Cường)
Nếu một ngày, bông hoa mận trắng hay hoa đào hồng đầu tiên sẽ làm trái tim ta hát vang trong giây phút đầu tiên thức tỉnh trong lòng vạn vật. Rồi theo thời gian, hoa trắng tràn đầy cành, hoa trong nhà, hoa ngoài vườn, hoa trên đồi. Mặt trời cứ chiếu sáng, lòng tôi tràn ngập niềm vui và phấn khởi với đất trời. Tết khoác áo mùa xuân, mùa xuân khoác áo hy vọng, tình yêu, niềm vui. Trong ngôn ngữ mùa xuân của Phan Thu Hà có đầy đủ thanh điệu:

Ta nghe làn hương say
Trên má xinh vừa ửng
Ấm áp tia nắng hửng
Thắp mặt trời trong tim
Ta nghe trong lặng im
Điều gì như nỗi nhớ
Đóa tầm xuân vừa nở
Khẽ hát lời tình yêu.

Cô gái trẻ đã bớt nhút nhát hơn đôi chút so với “cô gái che môi âu yếm, mỉm cười lặng lẽ” trong thơ Đoàn Văn Cừ thế kỷ trước, đồng thời niềm tin và tình yêu lại bừng lên trong cô. Bởi con gái ngày nay dành nhiều thời gian hơn để thể hiện bản thân và chủ động hơn.
Năm nay, tuy là một năm khó khăn với nhiều người nhưng Tết vẫn đến nhẹ nhàng như xưa, tràn ngập cuộc sống chúng ta với niềm hy vọng, tình yêu và sự mới mẻ. Tôi cũng đang ở “biên giới” của tháng 12, lo lắng, sắp xếp, cân nhắc mọi việc để tràn đầy hy vọng cho một năm mới. Anh Yêu Em! Thế là chúng ta mừng nhau thêm một tuổi. Tôi mong bố mẹ, tôi hy vọng anh tôi, tôi hy vọng chị tôi, tôi mong mọi người và gia đình tôi đón Tết trong yêu thương, thêm tiếng cười rộn ràng và bình an.